Saip Tuna, 1904 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Sanat seyahatine Sanayi-i Nefise Mektebi’nde aldığı iki yıllık eğitimle başladı. Kendi imkanlarıyla Almanya, Fransa ve İtalya’ya giderek devrin en saygın sanat merkezlerinde eğitim aldı. Hans Hoffman ve Heiman üzere önde gelen sanatkarlarla çalışan Tuna, Paris’teki Julian Akademisi’nde de eğitimini derinleştirdi. Tuna’nın bu yıllardaki sanat anlayışı, Batı’nın klasik ve çağdaş tesirlerini sentezleyen bir bakışa sahiptir.
Sanat mesleğinin erken periyodunda, Tuna’nın bir yapıtının Fransa’daki Jeu de Paume Müzesi tarafından satın alınması, milletlerarası bir muvaffakiyetin habercisi oldu. Lakin 1939’da başlayan II. Dünya Savaşı nedeniyle yurda dönmek zorunda kaldı. Ankara’ya yerleşti, burada uzun yıllar İsmet Paşa Kız Enstitüsü’nde ve Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu’nda resim öğretmenliği yaparak çağdaş eğitim siyasetlerinin uygulanmasında da faal bir rol oynadı.
SANAT ANLAYIŞI VE ESERLERİ
Saip Tuna klasik resme olan hayranlığı ve akademik bir çalışma disipliniyle öne çıkar. 1930 jenerasyonu sanatkarlarından biri olmasına rağmen devrin çağdaş sanat akımlarına katılmamış, daha çok “1914 Çallı Kuşağı” ressamlarına yakın bir çizgide ilerlemiştir. Yapıtlarında izlenimci tesirler besbelli bir yer fiyat. Ankara Kalesi’ni ve kale etrafındaki tipik Ankara konutlarını resmettiği tabloları, Tuna’nın çizgisellikten uzak, yumuşak fırça darbeleriyle izlenimci bir yaklaşım benimsediğini gösterir. Eserler, lokal dokuyu sanatı ulusal ve milletlerarası seviyede tanıtılması gayesiyle ele aldığını da gözler önüne serer.
Doğa betimlemelerinde gerçekçilikten kopmayan Tuna, portre çalışmalarıyla da dikkat çeker. 1935 yılında yaptığı bir Atatürk portresi, Atatürk tarafından çok beğenilmiştir. Atatürk bu portre için Tuna’ya, “Beni benden daha çok bana benzettin” der. Eser, daha sonra PTT pullarında yer alır.
Tuna’nın portre çalışmaları, kişinin fizikî yansımasından çok ruhsal derinliklerini de ortaya çıkarır. Arkadaşları ve yakın etrafı için yaptığı karakalem portreler, onun bu alandaki ustalığının kıymetli birer ispatıdır.
YEREL SANAT
Saip Tuna, 1940’ta Kırklareli ve 1943’te Maraş’a yapılan yurt seyahatlerine katılmış ve buralardaki izlenimlerini yapıtlarına aktarmıştır. Kırklareli’nde, “Lüleburgaz Kervansaray”, “Dere Köylü İhtiyar” ve “Babaeski Camisi” üzere yapıtları ortaya çıkaran Tuna, Maraş’ta ise çoğunlukla insan görüntülerine ve bölgenin tarihi dokusuna odaklanmıştır. Bu eserler, yalnızca bir sanat yapıtı olmaktan öte Cumhuriyet’in erken periyodunda lokal ömrün evrakları niteliğindedir.
Yurt seyahatleri kapsamında yapılan bu çalışmalar Tuna’nın Cumhuriyet’in kalkınma atılımlarına olan katkısını da gösterir. Mahallî ögeleri çağdaş sanatla birleştiren bu yaklaşım Saip Tuna’yı kendi devrinin ötesine taşıyan bir sanatçı haline getirmiştir.
Saip Tuna, Cumhuriyet ülküleriyle yoğrulmuş bir sanatçıydı. Yapıtları sanatsal birer eser olmanın ötesinde, yeni kurulan Cumhuriyet’in kimliğini yansıtan evraklar niteliği taşır.
Ankara’daki Evkaf Apartmanı’ndaki atölyesinde tek başına çalışan Tuna’nın sanata olan katkısı sadece fotoğraf yapmayla sonlu değildi. O, öğrencilerine de ışık tutan bir öğretmen, dostlarına karakalem portreler armağan eden bir sanat dostuydu.
Atatürk kompozisyonlarındaki ustalığı ve peyzaj çalışmalarındaki gerçekçiliği, Tuna’nın sanat hayatı boyunca sahiplendiği estetik anlayışın birer yansımasıdır.
Sanatçının yapıtlarında dikkat çeken bir öbür özellik de klasik fotoğraf tekniklerini çağdaş Türk sanatıyla birleştirme konusundaki başarısıdır. Bu, onun Türk fotoğraf sanatını kozmik bir seviyeye taşıma maksadının bir göstergesidir.
