Türkiye, Ukrayna ile Rusya arasında bir ip üzerinde yürüyor ve her iki ülke ile olan çevreye zarar vermeye çalışıyor.
Peki bu noktaya nasıl gelinir ve bu Ankara için geçerli bir uzun vadeli strateji mi?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline iki haftadan kısa bir süre kala, geçen yıl 10 Mart’ta Türkiye, ülkeler arasında arabuluculuk rolü oynamak için sahneye çıktı, ancak Antalya’da dışişleri bakanları yapılan toplantıları eli boş çıktı.
İlerleyen zamanlarda, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafından o dönemde “önemli” olarak övülen İstanbul’da yapılan görüşmeler de dahil olmak üzere birkaç girişimde daha bulunuldu.
Çok az meyve veren barış görüşmeleri, 17 Mayıs’ta Kiev’in müzakere sürecinden hareketle durdu.
Geçen Temmuz’da Rusya’nın BM ve Türkiye’nin arabuluculuğunda Karadeniz’den karşılaşmaya ilişkin bir girişim üzerinde anlaşmaya varmasıyla bir umut ışığı yandı. Anlaşma 18 Mart’ta sona erecek, ancak iki yanında da resmi bir tartışma gelmediği süre boyunca görüşme görüşme anlaşması devam edecek.
Dr Ali BilgiçLoughborough Üniversitesi’nde doçent olan , Türkiye’nin her iki tarafla uzun süredir devam eden iyi ilişkilerini göz önünde bulunduran, Ukrayna savaşında benzersiz bir yapıya sahip olduğunu söylüyor.
“Rusya, Ukrayna ile de ticari ilişkileri olan Türkiye’nin önemli bir ekonomik ortağı olmuştur. Türkiye, savaştan önce Ukrayna’da büyük bir yumuşak güçtü” dedi.
Rusya ile ticari ilişkiler
Savaş süreci iki tarafı uzlaştırmaya çalışan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile mevcut enerji alanındaki işbirliğini genişletti.
Liderler aynı zamanda Türkiye’yi Avrupa’ya gaz ihraç etmek için bir “gaz merkezi” haline getirmekten de söz ettiler; Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise Türkiye’yi kapısının olası bir doğal gaz boru hattı için bir geçiş merkezi olarak görebileceğini söyledi.
Bağlar yakınlaştıkça, Türkiye’deki muhalefet arasındaki endişeler arttı. Türk basınında toplama soruları: Bu dostluk Rusya’nın Türkiye seçimlerini Erdoğan’ın manipüle etmesine yol açar mı?
Profesör Bilgiç, “Türkiye’nin Moskova ile ticari ilişkileri, ABD ve AB’nin Rusya’ya uyguladığı bir dizi yaptırımın zemininde zaten zirvedeydi” diyor.
Göre Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)2022’de Rusya’dan yapılan ithalat bir önceki yıl 28,96 milyar dolardan (27,28 milyar avro) artarak 58,85 milyar dolar (55,44 milyar avro) yükseldiğinde Türkiye ticaret hacmini artırdı.
Dr Bilgiç, Ankara ve Moskova’nın da 2015’ten bu yana Suriye’de sık sık işbirliği yaptıklarını söyledi.
“Söylemeye gerek yok, Türkiye’nin Batı ile derin siyasi, ekonomik ve askeri ilişkileri var. Türkiye gibi bir devlet bulmak oldukça zor ve Ankara bu eşsiz gruplar oldukça etkili bir şekilde kullanıyor.”
Erdoğan ve ‘sevgili dostu’ Putin mali anlaşmalarda el sıkışırken, Ankara siyasi arenada Kiev’i desteklemeye devam etti ve çok ihtiyaç duyduğu insani yardım ilk Sağlayanlardan biri oldu.
Türk savunma şirketi Baykar Tech, Ukrayna’ya insansız hava aracı satıp dağıttı ve ana üretim ağırlık inşaatını iki yıl içinde tamamlamayı planlıyor.
Türkiye ayrıca Montrö Sözleşmesi’nin verdiği yetkiyle Karadeniz’e çıkan boğazları kapatarak tırmanışın önüne geçmeye çalıştı.
Bakan Mevlüt Çavuşoğlu Mart 2022’de “Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerinin gelmesi ya da gelmesin savaş gemilerinin İstanbul ve Çanakkale boğazlarına girişi engellenecek” dedi.
Dr Bilgiç’e göre üç bağlantılı ülke bağımlısı:
Dr Bilgiç, “Rusya’nın Türkiye’ye ihtiyacı var çünkü Türkiye’ye yayılan Moskova, Türkiye ile ekonomik nakliyeyi sürdürürken uluslararası izolasyonunu da kırıyor.”
“Ukrayna’nın askeri olarak Türkiye’ye ihtiyacı var. Ankara’nın çıkışı geliyor.son bir kaç yıl içinde”.
Ukrayna örneğinde Türkiye, Ukrayna’nın avantajını Karadeniz bölgesinde Rus askeri yükünün önünde bir engel olarak görüyor” diye ekliyor.
Peki ya Batı?
Türkiye, AB ve ABD’nin Rusya’ya uyguladığı yaptırımlara katılmayarak duruşunu korumuş, bir adım daha ileri giderek İsveç ve Finlandiya’dan da teklif alarak NATO’nun olası yükünü engellemiştir.
Buna rağmen Batı, Türkiye’ye tamamen sırtını dönmedi çünkü Dr. Bilgiç’e göre “onun da Türkiye’ye ihtiyacı var”.
“Savaşın ötesinde Çin, çatışmada arabulucu rolü üstlenmeye çalışıyor ve Pekin’in çabaları son dönemde yoğunlaşıyor. Özellikle Washington için, Çin ile artan gerilim gözünün önünde bu rol kabul edilemez. Bir NATO devleti olarak Türkiye tercih edilen bir seçenektir” diye savunuyor.
Öte yandan, Erdoğan’ın sınırlamalarını zorlamaya yönelik kararlılığı tamamen sonuçsuz kaldı.
Dr Bilgiç, asıl kaybın ekonomik olduğunu, ancak Batı’da İsveç ve Finlandiya’nın NATO’nun üyelik girişimlerini engellemeye devam etmesi nedeniyle itibar zedelenmesinin de olduğunu söylüyor.
Bilgiç, bu noktada Batılı sermayelerin Türkiye’nin Batı için siyasi, stratejik, askeri veya ekonomik değerini sorgulamadığını söylüyor, ancak Türkiye’nin NATO’daki kapasitesini da sorgulamaya başlayan sesler var.
Türkiye için hala ne var?
Dr Bilgiç’e göre Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Batı arasında devam eden bağlantı hareketiyle iki ana puan kazandı.
Birinci, Türkiye’nin yıl boyunca savunma sanayisine büyük yatırımlar gösterdikten sonra “savunma ihracatçısı olarak adlandırılan haritaya koyduğunu” ve Ukrayna savaşının dünya gerina Türk silahlarının çok etkili olabileceğini söylüyor.
“İkincisi” diyor Bilgiç, “Ankara, küresel Güney okulunda Türkiye’nin Batı’yı takip etmesi gerekmediğini ve bağımsız bir dış politikaya sahip olabileceğini göstermeyi başardı” diyor.
Peki Türkiye bu ipin üzerinde ne kadar düşmeden yürüyebilir? Bu en büyük soruya devam ediyor.
Dr. Bilgiç, “Türkiye için temel risk, mücadele yoğunlaşırsa ve Rusya’yı elde etmeye başlasa da, Türkiye’nin Batı başkentlerindeki dengeleyici hareketine karşı sabrının tükenebileceğidir” diyor.
Ankara uluslararası cezalara katılma konusunda baskı hissedilebilir. Bu, Ankara’nın savaştaki gemisini önemli ölçüde bozabilir”.
