Bölgesel aktörlere göre, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun (UNGA) Perşembe günü kapsadığı ve 11 Temmuz’un Srebrenica’daki 1995 Soykırımını Anma ve Anma Günü olarak ilan etme kararı oldukça siyasi bir role sahipti.
Sırp hükümeti ve kamuoyu önünde, tasarıyı ilk aşamalardan itibaren sert bir şekilde eleştirmektedir.
Belgrad, Batı’nın Kosova’dan Bosna sorununa kadar geniş bir dağılıma sahip Sırbistan ve Sırplara karşı başlattığı kapsamlı siyasi ve askeri saldırıların bir parçası olarak görülüyor; Belgrad’daki hükümet için bu konularda iki ana konuşma noktası ve bu konular çözülmemiş sorunlar olarak görülüyor. 1990’lardaki Yugoslavya savaşlarından.
Bu arada tasarının savunucuları, kararın yalnızca Temmuz 1995’te doğu Bosna kasabasında yaşanan olayların kurbanlarını anma amacı olduğunu vurguluyor.
Belge, 7 Nisan’ı Ruanda’da 1994’te Tutsilere karşı işlenen Soykırımı Uluslararası Düşünme Günü olarak kaydedilen BM kararıyla karşılaştırılabilir.
Tutsi katliamına ilişkin 2018 yılında BM Genel Kurulu tarafından onaylanan anlaşmayı öneren ve taslağını hazırlayan iki ülke olan Almanya ve Ruanda, Srebrenica kararının ana ortak sponsorlarıydı.
Sırp siyasi bağlaması
Sırbistan, Belgrad’ı kimin yöneteceği de dahil olmak üzere 2 Haziran’da önemli yerel seçimler düzenlemeye hazırlanırken, Bosna ve Kosova, Batı Balkanlar ülkelerinin genel siyasi tartışmalarında önemli parametreler görülüyor.
Sırp muhafazakar Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić’in, Ukrayna’daki savaşı nedeniyle Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarına katılma konusundaki isteksizliği, bir yanda ülke ile diğer yanda AB, ABD ve bazı komşuların arasındaki ilişkilerin gerginleşmesine de katkıda bulunuldu.
Sırbistan’ın potansiyel AB geçişlerinin durdurulması alınırken, çeşitli kamuoyu yoklamalarına göre Balkanlarda Avrupa şüpheciliği 2000’li yılların başında Europhilia’ya üstün geldi.
Bu, ister AB’deki bazı kesimlerin açıkça dile getirdiği genişleme hüznüne bir tepki olsun, ister Sırbistan’daki bazılarının ortasında gerçek bir ulusal seçim olsun, Batı’ya yönelik talepte bulunun, Batı’nın birçok talebine karşı çıkışın bir parçası.
Eski Yugoslavya ve uluslararası adalet
Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY) ve Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) kararları, somut askeri birimlerin kişisel olarak pazarlıklarını açıkça ortaya koydu ve bunları Sırbistan ve BM gibi kolektif aktörler arasında bir ayrım yaptı. Bosna’nın Sırp hakimiyet bölgesi olan Sırp Cumhuriyeti ve Srebrenica’daki soykırım.
Sırbistan başlangıçta adım atmaya ve kendi içindeki kararları tanımaya başladı. 2010 yılında ülkenin kuzeyindeki Ulusal Meclis, UAD’nin kararına dayanarak, soykırımdan açıkça bahsetmeden, Srebrenica hakkında kendi Kararını kabul etti. Daha sonra 2015 yılında Başkan Vučić, kurbanları anmak için Srebrenica’ya gitti.
Bu arada, Srebrenica soykırımını anan BM karar metni, Karadağ’da yapılan değişiklik sayesinde Sırbistan’ın “Bosna Soykırımı”ndaki kolektif olarak devam etmesi hariç.
Sırp meşru uzman Milan Antonijević, “Sırbistan, kararın uluslararası platformun esnek bir şekilde kullanılabileceğinden ve bunun yerine Sırp ulusunun, Sırp kayıtlı ve Sırp Cumhuriyeti’nin soykırımının devam ettiğina dair ‘delil’ halinde gelebileceğinden korktuğunu” söyledi.
“Karar yazdığında okuduğunda, bunun Srebrenica’daki soykırımı kınadığını ve bunu (çatışmaya dahil olan) herhangi bir ulusla saklanmadığını fark ediyordu. Ancak yasal düzeyde ve ifadeler bir yerde. ve siyasi PR başka bir yerde.”
Bosna savaşı sırasında, yaklaşık 11 Temmuz 1995’teki üç gün boyunca, Sırp Cumhuriyeti’nin Bosnalı Sırp ordusu, bölge BM tarafından resmi olarak siviller için “güvenli bölge” olarak belirlenmiş olmasına rağmen 8.000 Boşnak erkek ve erkek çocuğunun öldürülmesine rağmen.
Bu birlikler General Ratko Mladić’in ve Sırp Cumhuriyeti’nin eski cumhurbaşkanı Radovan Karadžić’in siyasi liderinin askeri emri altındaydı.
Hem subay hem de siyasetçilerden oluşan önemli sayıda Bosnalı Sırp yetkilisi, ICTY tarafından savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırım nedeniyle kınandı. Hem Mladić hem de Karadžić, diğer suçların yanı sıra soykırım suçundan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Bu, İkinci Dünya Savaşı ve Nazi Alman üst düzey yöneticilerine karşı açılan Nürnberg davalarından bu yana Avrupa’da ilk kez uluslararası bir mahkemenin soykırım kararı vermesiydi.
“Sırplar (siyasi aktörler) Srebrenica soykırımındaki sorumluluklarını gönülsüzce kabul ettiklerinde, buna mecbur olduklarına inandılar. Eylemlerine ve söylemlerine baktığınızda, bu gönülsüz sorumluluğu kabulünün, Friedrich Naumann Vakfı’ndan Bosnalı tarihçi Adnan Huskić, euronews’e şöyle konuştu: “Farklı bir jeopolitik çok fazla baskı var.”
Huskić, “Ve o zamandan beri olanları, soykırımın etkisini kalıcı olarak inkar etmek ve ICTY önünde suçlu bulunan kişileri rehabilite etmek için mevcut fırsatı kullanmaktı.” dedi.
‘Fırsatı kaçırma kaçakçılığı’
1990’lardaki askeri ve siyasi gerilemelerin ve Slobodan Milošević rejiminin devrinin ardından Sırbistan, AB ve ABD ile yakınlaşma süreci başladı.
O zamanlar Rusya ve bugün Çin’de olduğunuz çok daha az iddialıydı; Huskić’in kurtardığı “farklı jeopolitik bağlama”.
Muhhalefetteki siyasetçi, yazar ve eski Sırbistan Dışişleri Bakanı Vuk Drašković’e göre Sırbistan’ın girişimine katılması ve iptal edilmesi gerekiyordu.
“Maalesef Sırp hükümeti, Srebrenica’daki soykırımla ilgili bu iptali engellemeyi kaçırdı ve Sırp ulusunun, Sırpların bir halk olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında bir soykırımın kurbanı olması nedeniyle suçları daha da kınadığını açıkladı.” Drašković Euronews’e söyledi.
“Srebrenica’daki soykırım kurbanlarına saygı duruşunda bulunarak, 2. Dünya Savaşı’ndaki Sırp kurbanlarına saygı duruşunda bulunulmuştu.” diye açıkladı.
1990’ların başında Vuk Drašković, katliamlara katılan ve ilgili yarışların kolektif olarak gözleri yoluyla bölgedeki topluluklar arası güveni yeniden inşa etmek için eski Yugoslavya halkları arasında genel bir yarışma teklif etti. Bu, Sırbistan’ın Batı’ya tam listesinin yanı sıra dış ve güvenlik politikasının merkezi odağıydı.
Savaşlardan sonra Drašković, Yugoslavya’nın şiddet yoluyla dağılmasına ve Milošević’in Sırbistan’daki Belgrad’daki demokratik hükümetlere katılırken karşı rolde rol aldı. Sırp diplomasisinin başı olarak ülkenin AB üyelik anlaşmasının anlaşmaları oluşturuldu ve NATO ile yapılan çalışmaların yumuşatılmasına yönelik açık bir yol oluşturuldu.
Çözülmemiş Bosna sorunu
Ancak savaş sona ermesinin üzerinden otuz harften fazla zaman almasına rağmen Bosna’nın geleceği ve üç ana etnik toplum arasındaki hassas denge sorunu bölgede mevcut endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
Karmaşık ve karmaşık siyasi sistem sistemi, Bosnalı Sırplar, Hırvatlar ve Boşnaklar arasında kan yayılmane son veren ve Bosna’yı uluslararası toplumun fiili koruyuculuğuna dönüştürülen 1995 yılında ABD’nin araçlık sağladığı Dayton tahsisine kadar uzanabilir.
Geçen ay Vučić karar taslağını eleştirerek, kararın BM Genel Kurulu yerine BM Güvenlik Konseyi’ne ulaşması nedeniyle “bölgenin henüz istikrara kavuşmaması” gerektiğini söyledi.
Ekli bir ıslahat, Dayton Barış Anlaşmaları ile Bosna toplumları arasında tesis edilen katı ayrı siyasiliği revize edilebilir ve tüm bölücü politikaların temel nedeni olan etnik kökene dayalı tüm neredeyse karar alma süreçlerini kesintiye uğratılabilir kaldırılabilirdi.
Ancak onlarca yıl süren girişimlerden sonraki süreç, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının yarattığı yeni siyasi istikrarsızlıkla çatıştı.
Huskić, “Mevcut cemaatçi güç paylaşım sisteminin yeri alacak ezici bir iradenin konusunu ele alıyor. Süreci taşıyacak aktörleri görecekum” yorumunu yaptı.
Bu köye uygun ne bölgesel ne de küresel bir ortam konusunu ele alıyoruz. Süreç başka bir yöne doğru gidiyor ve bence Bosna eskisinden daha komüniter hale geliyor. Anayasal islahat durmuştur” dedi.
Sırbistan, Bosna ve Ukrayna’daki savaş
Ukrayna savaşı ve çoğalması, Orta ve Doğu Avrupa’daki durumun derinden sorunları ve eski düşmanlar arasında çözülmemiş çatışmalar yeniden alevlendi.
“Sırp Ortodoks Kilisesi’nin, Rusların, ne yapılırsa yapsınlar, Ortodoks kardeşlerimiz olurlar için Sırplar tarafından okunduğu yönündeki çok yanlış mesajı unutamıyorum. Bu nedenle (Sırp Ortodoks) Kilisesi, Rus saldırganlığını kınamadı. Ukrayna konusunda” dedi Drašković.
Sırp hükümeti, Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un idaresindeki Alman diplomasisinin, Kosova’dan Rusya’ya ve Bosna’ya kadar birçok konuda Belgrad’a diğerlerine göre daha fazla baskı uygulandına uygulandı. Sonuçta Almanya, Srebrenitsa soykırımına ilişkin BM kararının ortak sponsoruydu.
Antonijević, “Angela Merkel’in istifa etmesinden bu yana Alman dış politikasının Sırbistan’a karşı çok daha sert olduğunu düşünüyorum.” dedi.
“Almanya’nın devam ettiği Belgrad’ın AB’ye ayrıldığını ve Sırbistan’a büyük (miktarlarda) para yatırımı yaptığını doğru. Ancak Berlin, özellikle gelecek yıl, yani 2025’te Srebrenica’nın 30. yıldönümünü kutlayacağı için Belgrad ile daha fazla işbirliği yapmalı” diye savunuyor Milan Antonijević.
Uluslararası toplumun yüksek temsilcisi – Bosna’daki barışın yayılması – üst düzey bir Alman yetkili olan Christian Schmidt’tir.
Bu yılın başlarında Bosna-Hersek için sözde “dürüstlük paketi” taslağını hazırladı; Bu pakette, savaş suçlularının AB’nin genişletilmesinin yerine getirilmesi konusunda uygun olmamalarını sağlayacak kurallar içeren, seçimlerde şeffaflık ve yolsuzlukla mücadele sistemleriyle ilgili bir dizi reformu yer alıyordu.
Sırp Cumhuriyeti başkanı Milorad Dodik “dürüstlük paketine” karşı çıktı ve bunu uygulamak zorlanması halinde Sırp tarafının ülkesinde geri kalanından ayrılacağı tehditte bulundu. Ayrıca Schmidt’in BM tarafından kendisine verilen yetkisini de reddederek onu “Alman işgalci” olarak nitelendirdi.
Dodik, Şubat 2022’den bu yana Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i Moskova’da tamamlayıcı ziyaret eden bir Avrupa’da bulunan tek üst düzey yetkili.
Rusya’nın müdahalesi çözülecek mi?
Uzun süreli muhalefetin yiğitlerinden biri olan Drašković, mevcut Sırp düzeninin yıllar boyunca yönetime uygun olmaması ve Belgrad’da çözülmemiş pek çok sorun mevcut olduğunu düşünüyor.
Drašković, “Rusya bir Balkan cephesi açmak için her şeyi yapıyor. Bir Balkan cephesi istiyor. Bunu yapabilir çünkü Sırp kanunlarının güvenlik yapısını kontrol ediyor” diye kınadı.
“AB, Sırbistan’ın toleranslı Rus güvenlik servislerinin Sırbistan’daki faaliyetleriyle ilgili dosyaları açma bölümü kaçırıldı. Avrupa Komisyonu’nun bölümü Sırbistan’a bu gizli dosyaların açılmasıdır. Bu bir görünüm olmalıdır.” .
Drašković’e göre sonuçta Srebrenica’daki 1995 Soykırımı Uluslararası Düşünme ve Anma Günü hiçbir fark yaratmayacak. “Milorad Dodik bu soykırımı on beş yıl önce fark etti. Sadece özelliklerini değiştirdi” diye sonlandırdı.
