Güneydoğu Ukrayna’da Zaporizhzhia nükleer santrali bulunmaktadır.
Moskova’nın 2022’de Ukrayna’yı işgalinden kısa bir süre sonra ele geçirilebilmesi, sürekli çapraz ateş altında kalması ve uluslararası tutulmalar için sürekli bir endişe kaynağı haline gelmesi.
Hatta Çernobil’e benzer bir nükleer felaket konusunda uyarıda da bulunuldu.
İlgili son olayda, Nisan ayında insansız bir hava aracının tesisteki çarpması meydana geldi ve her iki tarafta da birbirini takip eden suç işledi.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) eski nükleer nükleer müfettişi Robert E. Kelley, euronews’e, Zaporizhzhia’da kamikaze insansız hava araçlarının ateşlenmesinin “hiç düşünmeden” olduğunu söyledi.
Ancak “bunların patlamasına neden olma ihtimalinin gerçekte olmadığını” da ekliyor.
UAEK bunun yapılmadığını doğruladı herhangi bir yapısal hasar gözlemlendi7 Nisan’da yaşanan son olaydan sonra saldırıyı genel olarak kınadı.
Bugün Çernobil senaryosunun ‘hiç şans yok’
Zaporojye’ye daha önce yapılan bazı saldırılar elektrik kesintilerine yol açmıştı.
Teknik olarak bu tehlikelidir. Güç olmadan nükleer işlemler soğutulamaz, aşırı ısınamaz ve Çernobil’de olduğu gibi patlayabilir.
Ancak Kelley, bugün bunun gerçekleşme ihtimalinin “temelde sıfır” olduğunu söylüyor.
“Çernobil’in hayatını, içindeki tüm su ile birlikte tam güce dönüştü, su da bir saniyeden çok kısa bir sürede buhara dönüştü ve binayı paramparça etti” diye açıklıyor.
“Bugün inşa edilenler tamamen farklı bir standartta inşa ediliyor. Çernobil tipi çöküntüler, nükleer patlamaları kontrol etmek için tonlarca yanıcı grafit içerirken, Zaporizhzhia’nın halihazırda su üzerinde çalıştığını (PWR) buna dahil etmiyor.”
“Çernobil’de grafit alev aldı ve alev sönene kadar günlerce atmosferde radyoaktif izotoplar ve kül püskürtüldü. PWR’lerde böyle bir büyük yanıcılık sorunu yok, çok bir avantaj. Su yanmaz.”
“Ayrıca Çernobil’in yaşadığıü, bir buhar patlaması ve büyük bir yangınla yok olan büyük, sıradan bir endüstriyel bina içindeydi. PWR (çok az sayıda eski Rus yaşamı hariç) her zaman, buharı oluşturulur şekilde devasa bir beton ve çelik kubbenin inşa edilmesi sağlanır patlamayı ve radyoaktif izotop sızıntısını engellemeyi hedefliyoruz.”
Daha fazla faktör, 1986’ya kıyasla riski daha da azaltıyor gibi görünüyor.
Daha önceki Zaporizhia kesintileri sırasında elektrik tedariki diğer miktarlar yönlendirilebilirUkrayna’nın en büyük termik santrali olan sistemi Zaporizka Kömür Yakıtlı Elektrik Santrali ve dizel jeneratörler gibi. Bu, tehlikeli elektrik kesintileri üretir.
Tamamen çalışır durumda olan Çernobil türünün aksine, Zaporizhia hücrelerinin hepsi şu anda kapalı durumda.
Moskova’nın alınmasına rağmen personel büyük ölçüde yerinde kaldı ve bu da farklı yanlış olası riskleri azalttı.
Kelley, “Ruslar tarafından Zaporojye’de kalmaya ve bu sıcaklıkta iki yıl boyunca işletmeye zorlanan Ukrayna sertifikasına kahramanlar gibi davranılmalıdır ve IAEA bu konunda bir rol oynayabilir” diye ekliyor.
“Onlara işbirlikçi muamelesi yapma özelliği var. Zor durumdaki ülkelerde hizmet verdikleri için sertifika almaları gerektiğini düşünüyorum, cehennemi yaşadılar.”
Avrupa nükleer bir felakete hazır mı?
Kısa cevap evet gibi görünüyor.
150’den fazla sistemde çalışıyor AB’nin 27 üyesi bulunuyor.
Ülkesinde, düzeni olmayanlar bile, nükleer hazırlık için bir tesis vardır.
İsveç Radyasyon Güvenliği Ajansı acil durum hazırlık uzmanı Jan Johansson, Euronews’e “2011 Fukushima felaketinden bu yana koordine edildi çok arttı” dedi.
Nükleer güvenlik kuralları genellikle uluslararası düzeyde IAEA tarafından oluşturulmaktadır.
Avrupa’da, farklı kurallardaki güvenlik prosedürlerini belirleyen kuruluş HERCA’dır; EMSREG ise bunların tek eyaletlerde ölmesini sağlayan AB organıdır.
Johansson, “HERCA, Ukrayna’da bir nükleer kaza olması durumunda ne yapılmaması uyumlaştırmaya çalışmak ve Ukrayna açısından tartışmak için oldukça aktif” dedi.
Nükleer olaya müdahale planına benzer mi?
Johansson, “Hazırlık en önemli kısımdır” diye açıklıyor.
“Ne olursa olsun, erime bile olsa, bazı zamanlar yaşanıyor. Bir şeyler ters giderse, genellikle gerçek sızıntıdan sızıntıdan bilgi sahibi olabilmemiz.”
Olası en kötü senaryoda (radyasyon salınımlı bir patlama) olayı çevresinde 5 kilometrelik alan (Önlem Bölgesi) boşaltılır.
Tehlikeli tespit dağılımı, 25 kilometrelik bir yarıçaptaki (Acil Koruyucu Eylem Planlama Bölgesi) tüm nüfus alarmları, sirenler ve kısa mesajla uyarı veriliyor.
Alarmlar hem sokakta hem de evlerde çalıyor. En azından İsveç’teki nükleer santral bölgesi her ev, tehlike anında devreye giren bir radyo cihazıyla donatıldı.
25 kilometrelik herkesin kapalı mekanlarda barınması gerekiyor. Johansson ve okul, “Büyük bir radyoaktif salınım durumunda bile olağan bir ev iyi durumda olmalıdır” diyor. Sığakta kalmak gerek yok yok.
Ayrıca tüm vücutta radyasyonun tiroid bezi tarafından emilimini engellemesi ve böylece tiroid kanseri riskini önleyen iyot tableti bulunmaktadır. Her hanesi beş yılda bir bu yardım alır. Ancak yutmanın gerekli olup olmadığı sızıntının boyutuna bağlıdır.
İnsanların korunaklı hale getirildikten sonra televizyonu veya radyoyu açması veya canlı bilgi için sosyal medyadakileri takip etmesi çok önemlidir.
İsveç’te yerel medya da bu tür rehberliği gruplar halinde dağıtmaktadır.
“Sonraki adımlar, sızan radyoaktif madde miktarına ve meteorolojik faktörlere bağlıdır” diyor.
“Yıl içinde birkaç kez antrenman yapıyoruz. Oldukça etkili bir sistemimizde ve katılımcıların ne yapacaklarının görüldüğüne göre.”
