Büyük rakiplerinin hapsedilmesi ya da oy pusulasının dışlanmasıyla, Tunus Cumhurbaşkanı Kais Saied, ilk görünümlerin düzensizliğine tepkiye maruz kaldıktan beş yıl sonra, Pazar günü yeniden görülmesinin önünde çok az engelle karşı karşıya geldi.
Kuzey Afrika ülkesinin 6 Ekim’deki başkanlık seçimi, Mısır, Libya ve Yemen’deki yetki devrinde Arap Baharı ayaklanmalarında devrilen ilk otokrat olan Başkan Zine El Abidine Ben Ali’nin 2011’de devredilmesiyle protestolardan bu yana yapılan üçüncü seçim.
Uluslararası gelişmelerin önceki iki yarışmasının demokratik normlara uygun olması nedeniyle övgülerde bulunuldu. Ancak Saied’in atadığı seçim otoritesi tarafından yapılan bir dizi şeması ve eylem, bu yılki yarışın özgür ve adil olup olmayacağına ilişkin öneri gündeme geldi. Muhalefet partileri de boykot çağrısında bulundu.
Kısa bir süre önce Tunus, Arap Baharı’nın tek başarı öyküsü olarak selamlanıyordu. Darbeler, karşı devrimler ve iç savaşlar dururken, Kuzey Afrika ülkesinde yeni bir demokratik anayasayı benimsedi ve önde gelen sivil toplum gruplarının siyasi uzlaşmaya aracılık edilmesi nedeniyle Nobel Barış Ödülü’nü kazandığına tanık oldu.
Ancak yeni liderler, zor durumdaki ekonomiyi canlandırmayı başaramadılar ve siyasi iç çekişmeler ve şiddet olaylarından rahatsız oldular.
AB’nin Tunus politikası
Bu arada, AB’den önceki Pazar günü seçimler, demokrasinin daha fazla gerileme potansiyeli konusunda büyük ölçüde sessiz kaldı. Göç, Avrupa’da son dönemde yapılan birçok seçime damgasını vuran önemli bir siyasi krizde, Brüksel’in temel kaygılarından biri teknelerin gelişmesini sağladı.
AB ile Tunus arasında 2023’te imzalanan anlaşma, tehlikeli Akdeniz’i kullanmayan göçmenlerin sayısını engellemeyi amaçlıyor. Bunun karşılığında Tunus yüz yıllık avroluk mali yardım yer alıyor.
AB topraklarının Tunus’a en yakın kısmı olan İtalya’nın kıyı şeridine ulaşmayı başaran göçmenlerin sayısı da dramatik bir şekilde düştü. 2023’te 135.000 göçmen İtalya’ya ulaştı, ancak 4 Ekim 2024’te yalnızca 51.000 göçmen İtalya’ya ulaştı. Artık yazın bittiği göz önüne alındığında, göçmenlerin çoğunluğunun sınırının aşıldığı dönem boyunca bu sayı geçen yıla göre çok daha düşük.
Trajik bir şekilde, hem Tunusluları hem de Sahra altı Afrika’dan göçmenleri taşıyan teknelerden birkaçı batmadan önce yalnızca birkaç deniz mili gitmeyi başardığında, cesetler Tunus kıyı şeridinde karaya çıkmayı sürdürüyor.
Bahsedilen hükümet, Sahra altı Afrika’dan gelen ve çoğu Avrupa’ya erişen Tunus’ta sıkışıp kalan göçmenlere karşı sert bir gösteri sergiledi.
Söylenene göre, 2023’ün göçmenleri şiddet ve suçla suçlayarak ve onların ülkenin demografisini değiştirmeye yönelik bir komplonun parçası olarak destekleyici güççilerine enerji verdi. Göçmenlerin ayrılması, göçmenlere karşı aşırı şiddete ve şiddete maruz kalmanın baskısına yol açtı. Geçtiğimiz yıl güvenlik güçleri, bir dizi şeması, sürgüne sürgün ve Tunus ile kıyı kentlerindeki çadır kamplarının yıkılması yoluyla kıyıdan merkezde kalan göçmen gruplarını hedef almıştı.
Göçmen haklarına yönelik terk edilmeye yönelik bir STK olan InfoMigrants, 30 Eylül’de Afrikalı göçmenlerin bölgelerinden ayrıldıktan sonra sıkıntı içinde beklenen acıyı gösteren bir görüntü yayınladı.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nden Anthony Dworkin gibi analistler, AB’nin Başkan Saied’i kendi tarafında tutmak istediğini söylüyor.
Dworkin, bir görüş yazısında AB’nin “Rusya ve Çin’in daha fazla oluşturmasını ve ticari ilerleme kaydetmesini” engellemeyi istediğini yazdı.
Başkan Kais Saied kimdir?
Söylenene göre, 2019’da siyasetin dışında biri olarak ilk dönemini kazandı. “Yeni Tunus”u başlatacağı ve gençlere ve yerel yönetimlere daha fazla yetki vereceği vaadiyle ikinci tur çıktı.
Bu yılki seçimler, Said’in göreve gelişinden bu yana Tunus’un solmakta olan demokrasisinin izlediği yol hakkında popüler görüşe bir pencere açılacak.
Said’in destekçileri ona ve Tunus’u dönüştürme vaadine sadık görünüyor. Ancak herhangi bir siyasi partiye bağlı değil ve Tunusluların desteği arasında ne kadar derin olduğu da belirsiz.
Bu, Saied’in Temmuz 2021’de olağanüstü hal ilan ederek, başbakanını görevden alarak, parlamentoyu askıya alarak ve kendi gücünü pekiştirmek için Tunus anayasasını yeniden gerçekleşen ülke siyasetini altüst etmesinden bu yana ilk başkanlık yarışına aldı.
Bu eylemler, onları darbe olarak nitelendiren demokrasi yanlısını gruplandırdı ve önde gelen muhalefet partilerini öfkelendirdi. Kariyerindeki oranların öfkesine rağmen seçmenler aylık yıl düşük katılımlı bir referandumla Saied’in yeni anayasasını koruyanlar.
Yetkililer daha sonra Saied’i eleştiren gazeteciler, avukatlar, hizmetler ve sivil toplum şekillerini birleştirmeye başladı; Onların devletini bozmak ve büyümelerinin muhalefetini bastırdığını iddia ederek sahte haberlerin çıkmasını yasaklamakla suçladılar.
2022 ve 2023 ortasında ekonomik ekonomi ve yaygın siyasi ilgisizlik parlamento ve yerel seçimlere daha az seçimden katıldı.
Muhalefete baskı
Pek çok kişi Said’e meydan okumak istedi ama çok az bunu başardı.
Yedi potansiyel günde olmak üzere evraklarını sundu ve Tunus Seçim Otoritesi yalnızca üçünü kurtardı: Saied, Zouhair Maghzaoui ve Ayachi Zammel.
Maghzaoui, Saied’in ekonomik çeşitliliği ve son dönemdeki siyasi seçeneklerine karşı kampanya yürüten yerel bir ürün. Yine de Saied’in anayasasını ve iktidarı sağlamlaştırmaya yönelik önceki köyleri için muhalefet partilerinden nefret ediyor.
Zammel, yarışı boykot etmeyen yapıların sıcaklığında bir iş adamı. Kampanya sırasında ekibinin oylamaya katılması için topladığı imzalarla ilgili dört seçmen dolandırıcılığı davasında hapis cezasına çarptırıldı.
Diğerleri kaçmayı umarak ama engellendiler. ISIE olarak bilinen seçim otoritesi geçen ay, üç adayın daha görevlerine iade edilme yönündeki mahkeme tarafından reddedilmişti.
Pek çok kişinin siyasi faaliyetleriyle ilgili suçlamalar nedeniyle tutuklandığı, alındığı veya hüküm giydiği Tunus’un en muhalif isimleriyle toplantıya katılmıyor.
Buna Arap Baharı’ndan sonra iktidara gelen Tunus’un en iyi örgütlenmiş siyasi partisi Ennahda’nın 83 yıllık lideri de dahil. İslamcı partinin kurucu ortağı ve Tunus’un eski meclis başkanı Raşid Gannuşi, Saied’i eleştirdikten sonra harflerden beri hapiste.
Aynı zamanda Ghannouchi’yi en çok eleştirenlerden birini de içeriyor: İslamcılara karşı sövüp sayan ve Arap Baskısı Tunus öncesinde nostaljik konuşan sağcı bir milletvekili olan Abir Moussi. Özgür Destourian Partisi’nin 49. bölüm başkanı da geçen yıl Saied’i eleştirdikten sonra hapse atılmıştı.
Aday olmayı planladığını daha iyi bilinen diğer bileşenler da o zamandan beri benzer suçlamalarla hapse atıldı veya mahkum edildi.
Muhalefet grupları yarışlarında boykot etme faaliyetlerinde bulunuyordu. Ennahda’nın da içerdiği laik ve İslamcı partilerin destekleyiciu olan Ulusal Kurtuluş Cephesi, süreç bir düzmece olarak kınadı ve seçimin meşruiyetini sorguladı.
Tunus’un zor durumdaki ekonomisi
Ülke ekonomisi büyük zorluklarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Saied’in Tunus için yeni bir rota çekilişine bağlı olarak maç partisinde bir şekilde artarak yüzde 16 ile bölgedeki yüksek seviyelerinden birinde turnuvaya katıldı ve özellikle genç Tunuslular çok etkilendi.
Büyüme, COVİD-19 salgınından bu yana yavaşladı ve Tunus, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği gibi çok sayıda kredi veren kuruluşa bağımlı kalmaya devam etti. Bugün Tunus’un onlara 8,1 milyar avrodan fazla borcu var. Tarımsal islahat dışında Saied’in genel ekonomik stratejisi belirsizdir.
Uluslararası Para Fonu’nun 2022’de sunduğu 1,7 milyar avroluk kurtarma paketiyle ilgili müzakereler uzun süredir durmuş durumda. Borçlu devletlerin yeniden yapılandırılması ve kamu maaşlarının düşürülmesi de dahil olmak üzere programın kabul etmeyen huysuz olduğu söyleniyor. IMF’nin elektrik, enerjiye yönelik bir sübvansiyonların hizmetleri da dahil olmak üzere bazı koşullar, düşük maliyetlere güvenen Tunuslular arasında muhtemelen pek sevilmeyecek.
Ekonomik analistler, devam eden siyasi riskler ve güvenlik eksikliği nedeniyle yabancı ve yerlilerin Tunus’a yatırım yapma konusunda soğukkanlı olduklarını söylüyor.
Ekonomik sıkıntıların Tunus’un en önemli siyasi sorunlarından biri olan göç üzerinde iki yönlü etkisi oldu. 2019’dan 2023’e kadar artan sayıda Tunuslu, izinsiz olarak Avrupa’ya göç etmeye çalıştı.
