İbrahim Reisi’nin ölümü ister bir kaza olsun, ister İslam Cumhuriyeti rejiminin iç güçlerinin önceden hazırlanmış bir komplosunun sonucu olsun, gerçek şu ki 13. Hükümet bitmek bilmeyen ekonomik sorunların çözülmesi ve nükleer savaşın Batı ile, özellikle de İran ile çözülme konusunda çıkmaza girmiştir. Trump’ın Beyaz Saray’a dönme ihtimalinin artması, İran lideri Ali Hamaney’i yeni ve farklı bir “askere” ihtiyacı içinde bıraktı.
Şu anda İran’daki küllerin altında kül gibi; tek bir kılavuz onu yeniden ateşleyebilir. Daha önceki alevler henüz tamamen sönmedi ve uygun yakıt fiyatlarını artırma ihtiyacını, huzursuzluğu yeniden alevlendirebilir.
Uluslararası mevcut durumun göz önüne alınması, İslam Cumhuriyeti’nin böyle bir durumu yeniden yönetilebilecek kapasiteye sahip olup olmadığı belirsizdir.
Bir yandan İran onlarca yıldır ilk kez Netanyahu’nun İsrail’iyle doğrudan askeri çatışmaya girdi.
Öte yandan Avrupalı güçler, İran’a bildirilmemiş veri bulunan uranyum izlerini açıklamak için daha fazla baskı geçişi ve İslam Cumhuriyeti’ni IAEA ile daha yeterli işbirliği yapma kalıpları çağrılarak Tahran’a giderek daha fazla karşı çıkıyor.
Daha az katı olan Biden yönetiminin çok daha uzun süre iktidarda kalması pek mümkün görünmüyor ve Vladimir Putin’in Rusya’da, Ukrayna’nın Volodymyr Zelenskyy’si ile barışmak zorunda kalması; bu, tamamen Rusya’nın ulusal çıkarlarına dayalı olarak İslam Cumhuriyeti’ne açık destek verdiğini ve sona erdiğinin sinyalini verdiğini gösteriyor.
Aşırı muhafazakar Saeed Jalili’nin başkanlığı Rusların ayrılmadan ayrılması ve Tahran’ın Batı’dan ayrılmasını sağlayabilirken, gerçek şu ki Mesut Pezeşkian gibi bir isim, ikinci turda rakibiyle arasındaki temel farklılıklar nedeniyle bir “emniyet valfi” görevi görülüyor. Tehlikeli zamanlarda rejim için.
Çoğu zaman reformcu olarak etiketlenen Pezeshkian, zorunlu başlangıçörtüsünün gevşetilmesi ve dünyadaki bazı özgürlüklerin sürdürüldüğü gibi gençlere bazı sosyal özgürlükler garanti ederek öfkenin nefrete dönüşmesini önleyebilir.
37 milyon seçmenin yokluğu sorunu
Bazı eleştirmenler, onun 12 üyeli güçlü bir karar alma organı olan Koruyucular Konseyi tarafından onaylanmasının bir tesadüfen gerçekleştiği ve rejimin birleştirilmesinin sürdürülmesinin önlenmesi çabasının sürdürülebildiğine dikkat çekti. Bu nedenle “rejim değişiklikleri” taraftarları onu bir çıkış yolu olarak görüyor ve topyekun boykotu savunuyor.
Muhammed Hatemi’nin reformcu olarak görev yapan bakan olarak görev yapan Pezeshkian, seçmenin seçmenin %40’ın altında kayıtlı olduğu günde yaklaşık 10,5 milyon oy alarak Celili’yi geride bıraktığı ikinci tura tamamlamayı başardı.
Hasan Ruhani, katıldığından reformcular ve katılımlar, seçimleri boykot etmeyen yüzde 60’lık kesimin bir kısmını Pezeshkian’ın cumhurbaşkanlığı makamında bırakıp ikna etmek için birlikte çalışıyorlar.
Boykotçuları en katı adaya karşı ikinci tur için ikna etme yeteneğinin belirsizliğini koruyor.
İslam Cumhuriyeti’nin lideri “her oy İslam Cumhuriyeti’ne bir oydur” diye tanımladığı bir gündem yaklaşık 37 milyon seçmenin yokluğu çok açık bir mesaj verdi.
Devamsızların ve seçimleri boykot edenlerin çoğu, meşru kullanımlı mevcut rejim içerisinde gerçekleştirilebileceğine inanılmıyor. Cumhurbaşkanının anayasada yer alan temel ilkeler uygulama konusunda kanuni yetki ve kapasiteye sahip olmadığını anlıyorlar.
Pezeshkian’ın işleri çözülecek mi?
Eğer Ayetullah Hamaney, hükümetin Pezeşkian’a emanet ederek hem kendisinin hem de ailesinin siyasi tasarruflarını sürdüreceğini düşünüyorsa, o zaman bu kez, önceki dönemlerden farklı olarak, ona sadece kilide değil, anahtara da erişim izni vermeli. Pezeshkian, özellikle Devrim Muhafızları’nın ve parlamentonun içinde ve diğer aşırı radikal radikallerin müdahalesi olmadan, parçaları yerine koymakte özgür olmalıdır.
Özellikle ABD ve Avrupalı üçlerle gerilimi azaltır, Rusya ve Çin’e aşırı güvenden uzak durur, daha iyi bir İran imajı sunar ve yabancı yatırımı kolaylaştırarak ekonomiyi yeniden açabilir, İran insanına ekonomik faydalar sağlayabilir ve rejimin sürekliliğini sağlayabilir.
Celili’ye teslim edilmesi, onun temel özelliği olan “Batılı düşmanlığı” ve kara para aklamayı önleme, terörizm ve nükleer silahların patlamalarının finansmanı FATF gibi uluslararası anlaşmalara katılmaya açıkça karşı çıkışı göz önüne verilmesi, bu ihtiyaçları karşılamayacaktır.
Pezeshkian, seçim kampanyası sırasında dış politika da dahil olmak üzere genel politikaların Hamaney’de olduğunu, seçim kazanırsa buna göre hareket edecek ve liderin kararlarına uyacağını açıkladı.
Ancak liderin emirlerini yerine getirme biçimleri açısından her iki aday arasında büyük bir fark var. Öncelikle “normalleşme ve yaptırımların sonuçları”, “yaptırımların etkisiz hale getirilmesi” ile aynı sonuçları doğurmayacaktır.
Yaptırımların yerli ve uluslararası mimarlarına ve yolsuzluktan yararlananlara ne esneklik ve Pezeshkian’ın ayrılması böyle bir değiştirmeye izin verilip verilmeyeceğine zaman ayıramayacak.
İranlı lider konuşmalarında pratik olarak değiştirilen kabinede “Amerika’ya bağımlı” kişilerin dışarıda kalması yönünde çağrıda bulunuldu. Bu, eski dışişleri bakanı Javad Şık gibi ateşlenen isimlerin olası varlığı nedeniyle Pezeshkian’ın kabinesine yönelik güven üretimini son derece çekişmeli hale getirebilir.
Bunun için Cuma gününe kadar beklememiz gerekiyor. İran’da siyaset o kadar karmaşık ki, son dakikada yaşanan bir değişiklik şaşırtıcı değil. Aslında İran siyasetinde onun imkansızlığının mümkün olduğu kabul edilmelidir.
Babak Kamiar, Euronews’in Farsça Servisi Başkanıdır.
Euronews olarak tüm görüşmelerin önemli kısımlarından oluşuyor. Önerilerinizi veya sunumlarınızı sürdürme ve sohbetin bir parçası olmak için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçin.
