Odesa’da gizli bir mücevher
Odesa’nın muhteşem pastel renkli mağazalarında ömrü boyunca, bir savaş bölgesindeki mevcut neredeyse unutulacak için affedilebilir. Restoranlar ve barlar sistemini unutmaya çalışın, meydan okuyanlarla dolup taşıyın. Kimsenin balistik kıyafeti giymiyor. Ama sonra bir köşeyi dönersiniz ve tam olarak yine karşınıza çıkar. Opera Binası’nın yığılmış kum torbaları yığınları. Veya arka planda tehditkar bir şekilde gizlenen tankavar tuzakları.
Kent sakinlerinin çoğunun, Odesa’nın Ukrayna’nın incicisi olduğunu ve Rusya’nın bu inciye sahip olmak istediğini belirtiyor. Muhteşem bir şehir. Paris’e benzeyen ama denizde biraz. Paris gibi Odesa’nın da sokaklarında sevimli küçük butikler var. Ama sıradan bir butik değil.
Dima yaklaşık 30 yıldır parfüm koleksiyonucusu. Bir dükkanın alt kat bodrumuna müşteriden çok asker gelip gidiyor. Bu mağaza özeldir, çünkü yalnızca 60’lardan kalma sınırlı sayıda Chanel parfümü satın almakla kalır, aynı zamanda askeri gönüllüler de malzeme ikmali yapmak ve doğudan ekonomik yardım almak için gitmek isteyenler.
Bu dükkanda ilginç bir manzara var. Askerler balistik yelek ve kask takıyor, rafları inceliyor, bileklerine sıkan numuneler 20’li yaşlarındaki kızlar arasında, her ikisi de bu korkunç zamanlarda onları sakinleştirecek bir şeyler arıyor.
Ancak Dima sadece parfüm satmıyor ve gönüllülere askeri malzeme tedarik etmiyor, aynı zamanda parçalanmış parfüm şişelerinden ve halkını öldüren bomba ve şarapnel kalıntılarından heykeller de yapıyor. 2022 yılında, Mykolaiv’de çok sayıda insanın ölümüne yol açan bombanın bir kısmı ele geçirildi ve bu bir heykel olarak kullanıldı. Parfümlerinden biri eski İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın Londra’daki evinde bulunuyor.
“Roketten gerçek parçalar vardı, küçük parçalar. Ve onları dahil ederek, ki bunun yerine Boris Johnson’a ulaştı. Yani parfümüm Boris Johnson’ın evinde, çok güzel” diyor Dima, Zoom röportajında. Sivri kaşlarını kaldırdı ve bir an durakladı.
“Hem parfüm hem de içine giren koku, niteliklerinin oldukça nahoş. Bu, tabiri caizse günlük kullanım kategorisine ait olmayan, deri, odunsu bir koku” diye ekliyor.
Rusya’nın geniş bölgelerinde işgalinin ilk birkaç yerinde Dima ile ilk tanıdığımda dünya çapında balistik bolluk mevcuttu. Dünyanın en iyi haber ajanslarından bazılarında çalışan meslektaşlarım, Ukrayna üzerinden haber verebilmek için onları satın almaya çalıştılar. Birinin bir arkadaşı Madrid’deki son yeleklerden birini satın aldı ve Polonya’ya uçarak onu teslim etmek üzere sınıra gitti, Avrupa’da stok o kadar azdı ki. Berlin, Prag ve Varşova da dahil olmak üzere Avrupa çapındaki askeri malzemelerinin depoları tükenmişti. Ukrayna’ya uzaktan yaklaşmak imkansızdı.
“Bu vücut kıyafetlerini başlangıçta takvimzdik. Daha sonra plakaları kendimiz geliştirdik ve vücut zırhı kullanılmadığı için saha çalışma aletlerinden üretildik. Talep çok yüksekti” diyor Dima, ancak AB Ukrayna’ya teslimatı hızlandırdığı için artık levha üretmiyor. Ayrıca kıyafetlerin üç hayatını kurtardığını da söylüyor.
“İnsanlar bana darbe alan kurşun geçirmez kıyafetlerinin saklanmasını sağladılar ve kimse ölmedi.”
Dima fiziksel olarak ön saflarda olmasa da yumuşak sedyeler, battaniyeler, çantalar, insansız hava araçları ve mühimmat üretimini finanse ediyor. Dima, sedyelerin 250 kg’a kadar ağırlığı taşıyabildiğini, bunun da ön saflardaki gönüllüler için gerekli olduğunu söylüyor.
“[Ukraynalı] Stormtrooper’ların beni almaları pek olası değil çünkü bölümlerde sorun var, ancak örneğin arkada veya orada, ikinci savunma hattında bazılarının yerine geçebilirim. Belki de insansız hava araçlarını tanıtırım, Bilmiyorum,” diyor Dima, savaşmaya çağrılırsa ne çoğalttığımızda.
Odesa parfümeri fabrikasının cam kapılarından geçen gönüllülerin çoğu, savaş başladığında alternatif kariyer yollarına yönelmek zorunda kaldı; bunlara şu anda vücut koruması için kullanılan kumaşı diken Dima’nın oğlu da dahil.
“Başlangıçta bırakın Dikiş dikmeyi, her türlü üretimden, özellikle de mühimmattan uzaktı. Özellikle heykeli yapan atölyede marangoz olarak çalışıyordu ve bu onun asıl mesleğiydi.”
Gönüllü parfüm koleksiyonucusu
Dima’nın mağazası ayrıca sivillerin Kharkiv dahil şehirlerden tahliyesine yardımcı oluyor ve diğer gönüllülerin Odesa’da kırsal bölgelerde yardım dağıtımına yardımcı oluyor. Orada yaşayan insanların bir kısmı, bebek bezleri ve konserve yiyecekleri de dahil olmak üzere temel malzemelerin ihtiyaçlarının teslimatını koordine etmek için diğer ülkelere bakma olanağı Telegram’a tamamen bağımlıdır. Bu bölgelerde hendekler ve askeri kontrol noktalarıyla çevrilidir ve toplu taşıma imkanı yoktur.
2022 yılında bu görevlerden birkaçına ben de katıldım. Her fırsatla sınırlı yakıtla ikiliğine şehir boyunca uzanıyorduk, güneş gözü alabildiğine mavi bir gökyüzünün arkasında ayçiçeği tarlalarının üzerine vuruyordu. Ukrayna bayrağının ilham kaynağı. Bu uzak köylerde yaşayan insanların çoğu, güvenlik için batıya kaçan iç mültecilerdi. büyümelerinin çok sayıda olan çocukları bekar annelerdi ve hem erkekleri hem de arabaları ülkelerindeki ki ön saflarda savaşıyordu. Arabaları olmadan süpermarketlere erişimleri yok. Yardımları yorulmadan ulaştıran gönüllüler bunu diğer işlerin yanı sıra yapıyor. Dima, Rus saldırılarına karşı bu gönüllülere kendi cebinden balistik destek ve kask sağlıyor. Gönüllü bir grup zaten bir ömür sürdü ve bir otobüs savaş uçağı nedeniyle kaybedildi.
Ülkenin sınırları yorulmadan savunan ve bu yardım sağlayıcılarını gerçekleştiren askeri gönüllülerin ruhu hali nasıl? Dima, durumun karışık olduğunu söylüyor: “Çünkü eğer durursak, aslında sadece ‘Ukrayna’ kelimesini veya evlerimizi desteklemekle kalmaz; Öncelikle gönüllü olarak bir yere kaçmak zorunda kalacağız çünkü istismarla, tacizle ve ölümle ilk karşılaşan biz olacaktık.”
Dima, savaşların bu yana her şeyin şekillendiğini söylüyor. “İlk günlerde insanlar bundan o kadar etkilendiler ki delirdikleri söylenemez ama diyelim ki savaş kesinlikle Ukrayna kayıtlı moralini %100 artırdı.”
İlk birkaç ayda herkesin nüfusuyla insanları bir araya getirdi. Odessa’nın ona, sokaklarda molotof kokteyli hazırlayan, şehirlerini işgalcilere karşı savunmaya hazır insanların bulunduğunu söylüyor.
“Fakat o ilk saatler, o ilk anlar elbette dağıtımıydı çünkü işte burada, savaşın başladığı hissi. Hayatımda en çok korktuğum şey bu. Savaş, olası bir ihtimal gibi olabilecek en kötü durumda. Ve savaş, hayatta kalma, diğer zorluklardan farklı olarak parayla ya da diğer arkadaşlarla aşılanmaz” diye ekleme melankolik bir tavırla. Dima, savaşın ilk anlarından bahsetmeye başlar ve gözler kapanır. Şimdiki zamana geri gözlerin gözleri sanki doğrudan gerçekliğe bakıyormuş gibi görünüyor.
Dima, Odesa’yı vuran ilk füze saldırısını “şu ana kadar kalpte yaşayan bir korku” olarak tanımlıyor. Artık yaşadığın bir bölüm kaplıyor. İlk aşk gibidir, unutmak gerekir. Ve bu yaklaşık olarak farklılık gösteriyor, ancak bu olumlu bir duygu değil, son derece olumsuz bir duygudur. Dehşet hayatta kaldı. Hayır, büyüdü. Kalbimin bir parçası.”
Aile parçalandı
Füze saldırıları, fiziksel olarak yayılma verici yanı sıra, Odesa’dakiler üzerinde daha duygusal bir etki de yarattı. Dima’nın ailesi bu yüzden tamamen parçalandı. Rusya Artık’da yaşayan akrabalarıyla arası iyi değil.
“Birçoğumuz 20 Şubat 2022’den bu yana konuşmuyoruz. Bunların durumunu ne kadar korkunç olduğunu açıkladım ve onları protesto etmeye başladım. ‘Neden protesto edelim’ diyorlar. İhtiyacımız olan her şey mevcut, her şey yolunda.’ Ve [Rusların] size gelmesinden dolayı sizi suçluyorlar.” Sadece duymak bile korkunç.
“Büyük uzunlukta işgalden bir hafta sonra bağlantıyı kestik” diye ekliyor. “En hafif tabirle ilişkimiz gergin. En az kuzenim muhtemelen ‘Nazi’ ve ‘vatansever’ kelimeleri arasında ayrımcılık yapmıyor. Ancak bir vatansever ile bir Nazi arasındaki fark çok önemlidir. Bir vatansever vatanını sever, bir Nazi ise kendi ulusunun çok daha iyi, herkesten çok daha iyi olduğuna inanan kişidir.
Dima bunun için Rus TV propagandasını suçluyor.
“Biz onlar için el bombası taşıyan maymunlarız. Biz parça başka her şeyiz. İşte bu. insanlar sadece öldürülmedi, aynı zamanda bizi binlerce roketle bombalamanın bir seviye düzeyine ulaştı nefret ve insanlığa karşı işlenen çok sayıda suç da bundan başardı.”
Geçtiğimiz üç yıl boyunca ömrü boyunca, Rusya’nın “özel askeri operasyon” olarak adlandırdığı operasyonda neden sivillerin hedef alındığını sordu.
Rus diliyle zor bir ilişki
“Rusya’nın eylemleri, artık hepimiz yalnızca Ukraynaca konuşmak istemesine yol açtı ve öyle de yapıyoruz. Örneğin, Facebook’ta insanlarla yalnızca Ukraynaca iletişim kuruyorum.” 2014’te Kırım’ın ilhakından sonra işgal nedeniyle Ukraynaca çözüleceğini söylüyor.
Dima’nın Rusya ile ilişkisi karmaşıktır. Odesa’da doğmuş ama Ukraynalı lider Zelenskyy gibi o da ana dili Rusça olan biri. Ön saflardaki askerlerin çoğunu Rusça konuştunu söylüyor.
Dima, Putin’in Ukrayna’yı Rusya Federasyonu’na katmaya çabalamasına bağlandı.
“Anladığım kadarıyla ‘Rus dünyasında’, ulusal diller, kültürler vb. dahil olmak üzere milliyetin tanınmaması bildiriliyor. Bunlar öncelikle Rus kültür etkinlikleri dengeleniyor. Rusya’nın kendi içinde çok sayıda ulusal çatışma meclisi ancak resmi haklardaki görüşmelerin açıklanması durdurulduğunda kontrol altında tutuluyorlar. ”
Dima, “Kendi ana dillerini, kültürlerini ve çevre korumasını savunan, yasal sonuçlarla karşı karşıya kaldığı Tataristan’dan bahsediyor.” Başkurt dilini ve kültürünü destekleyen, yasaklı bir Başkurt grubunun lideri eski Fail Alsynov’dan bahsediyor. Alsynov dört yıl hapis cezasına çarptırıldı ve suçlamaların siyasi amaçlı olduğunu iddia etti.
Dima, Ukrayna kültürüyle benzerlikler görüyor.
“Bizim için devletimizi ele geçirmek isteyen herkes açık ve net bir şekilde düşmandır. Bir zamanlar bana yakın olan ama artık düşman sayılan ders almak istemiyorum. Önemli sayıda kalan akrabalarım da dahil olmak üzere, mecazi anlamda bile olsa bana karşı silaha sarılanlar düşmandır” diyor.
Dima, Rusya’ya ait olma isteğini anlamadığını söylüyor.
“Birinin Rusya dünyasını arzulamanın motivasyon benim için net değil. İnsanlar en az Rusya yönetiminde Donetsk ve Luhansk’a ne zaman bakabilirler.” Doğudan dönen gönüllülerden, Donetsk’teki erkek dünya çapında ya öldüğü ya da savaşa gönderildiği için tükendiğini duymuş.
“Bu, muhtemelen Sovyetler Birliği’nin kaybıyla ilgili hayalet acılarla ilişkili bir tür arkaik düşüncedir. Sovyetler Birliği vardı ve sözde herkes orada mutlu, barışçıl ve neşe içinde yaşadığınız, ancak tarihi araştırırsanız ve çeşitli kaynaklara bakarsanız, ailem de dahil olmak üzere birçok kişi için her şey bulutsuz olmak ve neşeden uzaktı. Dima, 12. çiftliğin yönetimindeki babasını ortaya koydu. Her ne kadar bu kadar makul bir gelir sağlayacakmış gibi görünse de gerçek bundan çok uzaktı. Dima, aile için dışı bir durum olduğu için spor ayakkabının satın alınarak satın alındığını kutladığını anlatıyor. Sadece tek bir çifti vardı.
Yaptırım uygulanan bir Rusya Kuzey Kore gibidir
Dima, Rusya’da “hiçbir gelişme yok” diyor. Her şeyin yaptırımı altındadır. Esasında Rusya için çabalayanlar, Rusya’nın da yaptırımlar altında olduğunu anlıyorlar. Aslında yaptırımların da olduğu bir ülke için çabalıyorlar. Peki, nasıl karşılaştıracağımı bilmiyorum. Şu anda hiç kimse Kuzey Kore’ye ulaşmaya çalışmayı pek olası değil. Eh, yaklaşık olarak böyle.” Kasvetli bir tablo çiziyor.
“Mesele şu ki, Rusya’ya taşınmasının kendisine mutluluk getireceğini düşünen bir kişi derinden yanılıyor çünkü nerede yaşadığının bir önemi yok. Ukrayna’da bağlanırsanız Rusya’da da, Avrupa’da da, başka yerde de ayrılırsınız. Önemli değil. İnsanlar bir şekilde birisinin kendi kişisel kaderiyle ilgilendiğini ve özellikle Rusya’nın onlara yardım edeceğini düşünüyor. Beşinci hikayede, Rus dünyasında yaşayan, genel olarak tam anlamıyla bunu bekleyen, onu alan ve sonunda bundan acı veren insanlar var” diye yakın yazıyor.
Çözümün ne olduğunu bilmiyor. “Burada aslında ölümle karşı karşıyasınız, teslim olduğunuz gelecek ya da sizi karşılayıp bekledikleri belli olmayan bir yerde kaçmak zorunda kalacaksınız. Ve pratikte de olduğu gibi, pek çok kişi biz Ukraynalılardan bikmiş gibi görünüyor.”
Pek çok Ukraynalı için seçim imkansız. Ya orada kalıp kardeş gibi akraba oldukları bir ülkenin kırıldığı bombaların evlerini yıkmasını beklerler ya da yeni bir dil öğrenmek zorundalar başka bir ülkeden kaçarlar ve çoğu zaman eğitimlerine oradan yeniden başlarlar. Çünkü bazı hükümetler Ukrayna’nın özelliklerini tanımıyor.
“Çünkü pasaportunda Ukraynalı yazıyorsa Ruslar ona kayıtlı Ukraynalı olduğu için yok edecekler. Bu faşizmdir” diyor.
Ona en çok neden korktuğunuz ve gecenin bir yarısı bombaların hedef aldığı sivil evlerin sesleriyle sarsılarak uyandığını anlatıyor.
“Odesa eğitim merkezi kesinlikle askeri bir tesis değil. Buraya, UNESCO’nun koruduğu kenti patlatanlar nasıl bomba göndersinler?”
Gündüz saatlerinde genellikle hava saldırısı sirenlerinin çığlıklarıyla noktalanıyor. Eğer bireysel deneyimler varsa, filmlerde ya da İkinci Dünya Savaşı müzelerindeki sergilerde olduğu gibi gösteriliyor. Tüylerinizin diken diken olup bittiği ama bundaki en fazla büyüyen şeylerin sesi değil, çoğu insanın tepki bile vermemesi. Odesa’ya o kadar alışmışlar ki kaçıp durmuyorlar. Bazen gece sirenlerinin arasında patlamalar ve küçük patlamalar duyulabiliyor. Şehri ve şehrini koruyan hava savunmasının sesi sizsiniz.
“Bu roketler enerji altyapımızı, hatta bazı kritik hedefimizi vuruyor. Askeri objeler ama orada da insanlar var. Tamam, bu bir savaş; Kabaca konuşursak, bunun olması gerekiyordu. Örneğin askeri bir nesneyi yok etme hedefi olmalıdır; tabiri caizse bu bir normdur. Ama enerji yıkılınca, şehir susuz, ısısız, hiçbir şeysiz kaldığında…”
Her yıl aylarca büyük elektrik kesintileri yaşandığında çok sayıda sivil Dima’nın jeneratörü kurduğu dükkâna akın ediyor. Mahallelerin bir araya toplanmış, yüzleri elektrik prizlerinde şarjlı olan akıllı telefonlar tarafından aydınlatılıyor.
“İnsanlar sadece dünyayla bir bağlantı kurmaya geldi.” Dima’nın parası kendisine ait olmak üzere bir Starlink kurdu.
Dima’ya savaş devam etmiyor, araştırıyoruz ama Ukrayna’da yaşıyor veya bu ülkeyle yakın bağları olan birçok insan gibi o da cevap vermekte zorlanıyor ve sanki ağlamaya başlıyormuş gibi kesinti görünüyor.
“Bu, ‘Mars’ta yaşam var mı?’ diye sorma gibi bir şey. Şu anda buna benzer bir şey duyuluyor. Ağlayacak, söz verecek” diyor şaka yaparak, belki de yaralanmaları için.
Dima, Rusya’nın Ukrayna’yla yetinmeyeceğini söylüyor: “Zafer nedir? Sınırda durmak mı? Ukrayna’nın sol yakası mı? Veya Polonya’ya ya da Almanya’ya daha da mı devam etmek gerekiyor? Neden? Ukrayna’dan geçerse Avrupa’ya gitmezler mi sanıyorsunuz? Kesinlikle gidecekler. ‘Berlin’e gittik, neden bir kez daha orayı ziyaret etmeyelim’ demeye başlayacaklar” diyor.
Rusya’daki, Avrupa da dahil olmak üzere sık sık bıkkın nükleer tehdidi yayınlayan haber kanallarından bahsediyor. Dima, konunun en az iki haftada bir tartışıldığını söylüyor.
Gelecek
Ancak Dima gelecekten umutlu. Her ne kadar Ukrayna’nın yaştaki gölge düşmesine yolsuzluğa değinse de, AB’ye katılmanın tek çözüm olmadığını söylüyor. “Ülkemizi kendi başımıza kaldırabilecek kadar yetenekli ve yetenekli insanlar bizim için yalnızca Avrupa’dan gelecek yardımlara güvenmemeliyiz” diyor ama Ukrayna’nın bazı açılardan reforme edilmesi planını düşünüyor.
“Birçoğul çalışma ve dürüstlükle çalışmaya hazır, inanmanın bana. Pek çok insan, en az şu anda iletişim halinde olan kişiler, sürekli olarak söylüyor. Bize sadece şeffaf kanunlar veriniz, sağlananı sağlayın, sadece kanuni bir devlette bildirim olarak yaşamak değil. Ancak bazen böyle seçenekler vardır. Hatta şu anda bunun hakkında konuşma riski alıyorum çünkü size bir şeyler olabilir.”
Ukrayna hükümeti konusunda Başkan Zelenskyy’ye bir lider olarak saygı duyduğunu söylüyor: “Ülkeyi terk etmek, güvenli bir yerde saklanmak gibi tüm fırsatları değerlendirmekdi; Kiev’de kaldı. Görevlerini doğrudan yerine getirilen bir yerdi ve insanları terk etmedi. Halkını korumak için her şeyi yaptı.” Mühlet’im bu, işgalden sonra çoğu insanın aklından geçen ve kendi başkanınızın işgal durumunda bir dünya süper gücüne karşı durup durmayacağını merak ettiğiniz bir düşünce.
Dima ayrıca ordunun pek çok kişinin inanmadığını ancak son iki yılda kendini kanıtladığını söyledi ve çalışmalarını da takdir ediyor. çünkü savaş sırasında 28 kişiyi kurtardığını ve 3 milyon dolar harcadığını söylüyordu (Euronews bunu bağımsız olarak doğrulayamadı). Dükkanda kalabildiğim süre boyunca gönüllülere destek, kask ve malzeme bağışladığını gördüm.
Dima, boş zamanlarında Odesa’nın güzelliğini ortaya çıkaran meraklı bir fotoğrafçı. Çarpışan kırmızı günün batımlarından çevredeki doğanın mikro fotoğraflarına, yaratıcı deniz çekimlerinden insan portrelerine kadar. Onun için bu bir çıkış yolu, hem kendisinin hem de tebaanın ahlaki yükselişinin bir yolu.
“İlaç ve her türlü tahliye konusunda yardımcıdır. Her şey üzücü; onu şey ağırlaşıyor. İnsanların fotoğraflarınızın bizim için bu gerçeklikten biraz kopuş olduğunu söylüyor” diyor.
“Her gün, her saat, fırsat olursa bir resimler resimlenir, ama yine de insanlar gülümsetecek bir şeyler, en azından yaşadıklarını hissetmemelerini sağlayacak bir şeyler” diye ekliyor melankolik bir tavırla. Fotoğraf çekme bile Dima’nın sakladığı değerlerin başka bir şekilde saklanması.
Fotoğraflardan, parçalanmış parfüm şişelerinden arta kalan bomba ve şarapnel parçalarının bir araya getirildiği heykellere kadar Dima, ülkenin işgal altında dehşetine rağmen muhteşem, hoş bir şey yaratmaya çalışıyor. Gerçek bir sanatçı.
Bugün hala hatıra gelen bir anekdotu paylaşıyor: “Savaşın ilk işlemleri Ruslar Melitopol’e geldiğinde bir kadın dışarı çıktı ve bir askerle konuşmak için yanına geldi. Orada zırhlı personel taşıyıcı (BTR) mevcuttu. Askere yaklaştı ve ‘cebine biraz ayçiçeği koy’ dedi. Öldüğünüzde ayçiçekleri filizlenecek ve biz sizden yağacağız.’”
Daha sonra birçok Ukraynalı, üzerinde ayçiçeği tohumu sloganının yazılı olduğu tişörtler giymeye başladı.
