Tunus Devlet Başkanı Kaïs Saïed, güncel günlerde merkez bölge özerkliğinin devletten bağımsızlığın eşitlenmediğini açıkladı.
Saied, özerkliğin para politikası için geçerli olduğunu ancak devlet bütçesinin finansmanı için geçerli olmadığı konusunda ısrar etti. Bu, IMF heyetinin Tunus’a yönelik fon anlaşmalarını yakın zamanda ertelemesinin ardından seçildi.
Başkanın Merkez Bankası’nın özerkliğine karşı beyanı, devlet bütçesinin doğrudan finansmanını yasaklayan mevcut tüzüğün 25. Maddesini devirmeyi amaçlayarak, bankanın hedefe yönelik bir dizi saldırısının doruk noktasına işaret ediyor.
Bankanın yöneticisi Marouane El Abassi daha önce merkez bankasının bütçesini finanse etmeyi teşvik etme enflasyonu kontrolsüz bir şekilde artıracağı ve dağıtacağı Venezüella senaryosunu tekrarlayacağı konusunda uyarlamıştı.
Peki Saïed’in 25. Maddeyi bozmaya yönelik rahatsız edici çabalarının altında hangi güdüler oturuyor?
Tek adam yönetimini güçlendirmeye yönelik popülist geri dönüş
Tunus’un, 15 Ekim 2022’de dönemin Hükümet Başkanı Najla Bouden’in ekonomi ekibinin liderlerinde IMF ile 1,9 milyar (1,73 milyar Euro) bir ön anlaşmasının oynamasının üzerinden bir harften fazla zaman geçti.
Anlaşma, hedeflenmemiş sübvansiyonların kesilmesi, kamu sektörü ücret faturasının düşürülmesi ve zarar veren kamu değişikliklerinde reform yapılması gibi önlemler yoluyla mali dengesizlikler hedef alıyordu.
Saïed’in IMF anlaşmasını Batı emperyalizminin bir aracı olarak ileri sürerek popülist bir şekilde reddetmesi, Eylül 2021’den bu yana tek yönetimi pekiştirme yönündeki hamlelerinin ardından geldi.
Tunus’un kararnameleriyle tek kötü yönetilen, anayasayı devre dışı bırakan ve eleştirileri bastıran Saïed, artan zayıflık, temel ihtiyaç maddelerinin kıtlığının ve artan fiyatların damgasını vurduğu, kötüleşen bir ekonomik krize nezaret etti.
IMF reformlarının protestolarını tetikleyebileceğini ve siyasi kontrolün meydan okuyabileceğini düşünüyor.
IMF anlaşmasının sonuçlandırılmasına yönelik önemli reformların devam edeceğine yönelik kararlılık bu nedenle uzun süre ertelendi.
Bu direniş, Saïed’in IMF müzakerelerine liderlik eden ve üzerinde anlaşılan reformların olduğuna bağlı olarak kalan ekonomi ve planlama bakanını yakın zamanda görevden alınmasıyla daha da arttı.
Hızlı bir iyileştirme işe yaramayacak
Bu arada, dış finansmana sınır erişimle karşı karşıya kalan kurumsal, özellikle bankacılık sistemi olmak üzere ağırlıklı olarak yerel kaynaklara yöneldi.
Hem yabancı hem de yerel işlemlerden borçları birikti. Bu nedenle Tunus, sübvansiyonlu malların ithalatında ve faaliyetlerinde önemli bir düşüş yaşadı ve bu da sık sık kıtlığa yol açtı.
Yerel bankaların devlet bütçesini finanse etme konusunda kapasite kapasitesiyle karşı karşıya kalması, Merkez Bankası’nın bu konuda baskı yapma yönünde çağrılara yol göstermesi. Bu bir kırmızı alarmdır; Tunus’ta tehlikeli dönemde kısa vadeli çözümlere bağımlılıktan kurtulmalı.
İkili bağışçıların, IMF kapsamındaki sistemik ekonomik reformları ve Merkez Bankasının güçlü bir şekilde desteklenmesi gerekiyor. Tunus’un ekonomik geleceği için alternatif bir yol yok.
Merkez Bankası tüzüğünde değişiklik sunumunu öneren savunucular, kanuni olarak çoğaltılacak doğrudan bütçe finansmanının yeniden uygulamaya konmasının sürdürülebilir esnekliğini ve enflasyonun minimum düzeyde etkileyeceğini savunuyor.
Bu tür bir finansmanın bankacılık sisteminin dayattığı aracılık maliyetlerini ortadan kaldıracağını ileri sürüyorlar.
Ancak bu bakış açısı, yasanın olası suiistimalleri ve suiistimalleri riskinin ardı ardına hükümete uygun ancak geçici bir çözüm sunuyor.
Harcamaları kısma, hükümetin küçülmesi ve düzenli ekonomik ayak izini azaltma ihtiyacını ele almadan, harcamaları artırmak için kaynakları çalıştırma yönündeki siyasi karar, yaklaşmakta olan bir felakettir.
Tarih tekerrür ediyor
Tunus’un kendi ekonomik tarihi, Merkez Bankası’nın bağımsızlığından taviz vermesine karşı bir hikaye olarak hizmet verilmektedir.
1980’lerin başında, popülist ekonomik kötü yönetim, bütçe açığının 1980’de GSYİH’nın %2,8’inden 1983’te %8,1’e çıkmasının nedeni oldu.
Devlet, bugün ülkelerde yine tanık olduğumuz gibi, gerekli ancak zorlu yapısal reformlar yerine uygun çözümler tercih etti.
1982’den itibaren Tunus’un maliye ve planlama bakanı, Merkez Bankası Başkanından, bütçe sınırları ötesinde Hazine’ye doğrudan finansman sağlanmasını bir dizi muhasebe sürecinin yürütülmesini istedi. Bu işlemler 1983 yılı boyunca GSYİH’nın %5,8’ine tekabül etmektedir.
1980’lerin sonlarına gelindiğinde bu yaklaşımın öngörüsüz olduğu ve başarısız olduğu ortaya çıktı ve Tunus, sonunda mali dengesizliklerinin çözümünde yardım için IMF’ye başvurmak zorunda kaldı.
Merkez Bankası’nın bağımsızlığına yönelik ilk çabalarına rağmen, görevlerinden zamanından önce görevden alınan yüksek oranda oyunla ortaya çıkan müdahaleler devam ediyor. 1958’den 1980’lere kadar 22 yıl boyunca görev törenindeyken, daha sonraki atamalarda (şu anki hariç) yedi valinin siyasi mülahazalar nedeniyle zamanından göreve başlamasına yol açtı.
Tunus’un ışık görmesi gerekiyor
İkili bağışçıların, IMF anlaşması için kritik müzakerelerin yanı sıra Tunus Merkez Bankası’nın bağımsızlığını koruma ve modernizasyonunu ilerletme karşılığında para çekmeleri gerekiyor.
Bütçeye doğrudan Merkez Bankası finansmanı kapsamı 2006’dan bu yana yürürlüktedir. Tunus’un geri adım atması ve 80’lerde açıkça başarısız olduğu kanıtlanan politikalara başvurması, ülkenin kırılgan ekonomisini serbest düşüşe sürüklemek anlamına geliyordu.
Tunus Merkez Bankası şeffaflık konusunda değer ilerlemesinin kaydedildiğini kaydetti ancak daha fazla performansa ihtiyaç var.
Bunlar arasında hükümet temsilcilerinin Kurula katılmasının engellenmesi ve başkanların ve direktörlerin atanması ve görevden alınmasına ilişkin net kriterlerin belirlenmesi, yıllık raporların yayınlanması için geçerli sürelere uyulması, politika değerlendirmeleri için dışarıdan vatandaşların görevlendirilmesi (İngiltere, Avustralya, İrlanda, Şili, İspanya ve diğer bölgeler), arşivlerin İnsanların akışının değişmesi ve önemli kararların basın konferanslarının duyurulması yoluyla.
Bugün Tunus’ta yapısal ekonomik reformların kaçınılmazlığı çok açık.
Ülke parlamentosu 2024 bütçesini yakın zamanda kabul ettiği için bu açıklamanın zamanlaması da uygun. İki taraflı bağışçılar ve çok taraflı kurumlar, Tunus’u IMF ile anlamlı anlaşmalara girişmeye ve kişilerin bağımsızlığını desteklemeye devam etme seçenekleri.
Tunus’un ekonomik geleceği buna bağlı.
Sadok Rouai, IMF İcra Direktörü’nün eski Kıdemli Danışmanı ve Tunus Merkez Bankası’nın Bankacılık Denetleme Dairesi eski Başkanıdır.
Euronews olarak tüm görüşmelerin önemli kısımlarından oluşuyor. Önerilerinizi veya sunumlarınızı sürdürme ve sohbetin bir parçası olmak için [email protected] adresinden bizimle iletişime geçin.
