Bosna Savaşı’nın en çetin toplama kamplarından birinin sağ kalanları, yerine bir müze yapılacak olmasına öfkeli.
Müzenin çektikleri acıları anmayacağı, bunun yerine tutuklulara idam yapmak ve onları öldürmek de dahil olmak üzere onların iradeleri tutan dışında orduyu yücelteceği gerçeği, öfkelerini daha da artırıyor.
“Alman birliklerinin eski bir toplama kampında kendi müzesi olduğunu hayal edin. Eski mahkumlar derneği başkanı Edin Batlak, Euronews’e verdiği demeçte, “İğrenç” dedi.
1993-1994’teki Mostar kuşatması sırasında Hırvat Savunma Konseyi veya HVO, Heliodrom Kampını kurdu. Eski bir askeri muhafazakar yerleşkesi bir hapishaneye dönüştürüldü ve HVO tarafından amaçlarına karşı olduğunu yıkıcıları halkın yerel tutuklamak için ve aynı zamanda yerel halk arasında korku yaymanın bir yolu olarak iklim.
Kampın var olduğu süre boyunca, çoğu erkek, aynı zamanda kadın ve çocuklardan oluşan yaklaşık 10.000 kişi burada alıkonuldu. En az 54 kişi kötü muameleden öldü veya öldü.
“Orada halkının yüzde 90’ından fazlası, temelde evlerinden ve apartmanlarından çıkan, pijamalarıyla ve bazı bölümleri açık ayakla, Mostar’ın kalabalığındaki binada toplanan ve ardından Heliodrom’a götürülen sivillerdi.” Batlak açıkladı.
2. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’nın en kanlı çatışmalarından biri olan 1992-1995 Bosna Savaşı sırasında, çatışmaların çoğu ülkedeki üç ana etnik grup olan Sırplar, Hırvatlar ve Boşnaklar arasındaki egzotik gerilimlerden kaynaklandı.
Savaş Bosna öncesi’nin kültürel ve mimari yapısını en genel olarak çeşitlin biri olan ve çatışma sırasında yoğun bombardımana maruz kalan ve sakinlerinin çoğunu kaybeden Mostar için durum özellikle zordu.
Batlak, Euronews’e verdiği ve diğer kurtulanların bu yıl ilk kez eski gözaltı yerlerini ziyaret edebildiklerini ve “orada hayatlarını kaybedenlerin anısına çiçek bırakabildiklerini” söyledi.
Neden orada bir müze yapılıyor?
Görünürde, etnik yapısı bir kez daha karşı karşıya gelmesini önlemek için, Bosna’daki savaş sonrası siyasi sistem, tüm çevre her zaman mutlu olmasını sağlayan karmaşık bir etnik kontroller ve dengeler labirentinde kurulmuştur. – ya da en garantajlarının gırtlaklarına değil.
Ülkede uluslararası arabuluculukla barışmak, her üç taraf için de, kendi tarih versiyonlarına bağlı kalmak isteseler bile, birçok korumayla sonuçlandı. Bu nedenle, savaş zamanı savaşan üç taraf artık ülkenin herhangi bir yerinde kendi ordularına adanmış bir müze açabilecekleri bir yer seçebiliyor.
Ancak, üç taraf da savaş suçlarını eşit şekilde işliyordu. Mostar’daki Boşnak kurbanları, genellikle sözde Müslüman inançlarına içerikmiş, kayıplar açısından diğer gruplardan çok daha fazlaydı.
Ayrıca Mostar’daki Bosnalı Hırvat harekatı, gruplar gruplar olarak görünen insanlar genel olarak komşu Hırvatistan’ın mali ve taktik desteğine sahip.
“Savaş suçlarını yüceltmek ve onları olumlu bir şey olarak sunmak önermek. Savaş suçlarını inkar ettikleri ve en aza indirdikleri için ödüllendirmek gerektiğini” diye haykırdı Batlak.
Savaş suçlarıyla örtülü siyasi bir miras
Bosna savaşı sonrası düzenini sürdürme, çatışmalar sırasında suç gözlemcileri Lahey’de en yüksek uluslararası meşru kurumları göre yargılanıyordu. Aslında Bosna’nın deneyimi, Rusya’nın devam eden Ukrayna işgali sırasında işlenen savaş suçlarının kovuşturulması için faydalı bir rehber olacaktır.
Prlić ve kardeşlerinin davası, Heliodrom Kampı’ndakiler de dahil olmak üzere güneybatıda Bosna’da işlenen savaş suçlarını kovuşturuyordu – ancak dava sanıklardan biri olan Slobodan Praljak’ın 2017’deki ceza sırasında mahkeme salonuna gizlice siyanür sokması ve yutması nedeniyle daha ünlü.
ICTY, Batlak ve hayatta kalan diğer kişinin iddia ettiği gibi, HVO’nun Mostar’da ve başka yerlerde savaş esirlerinin hukuka aykırı olarak gözaltına alınmasına, işkence görmesine ve gitmene katılmasını doğruladı.
Bugün Mostar’da, Hırvat güçlerinin siyasi torunları artık yerel siyaset üzerinde en güçlü güce sahip olan Hırvat Demokratik Birlik partisi veya HDZ sona eriyor.
Aslında, partinin şu anki lideri Dragan Čović, Heliodrom Kampı tutuklularına kötü muamele yapılmasına karışmıştı.
Mostar’dan bağımsız Tačno haber kaynağında gazeteci olan Amer Bahtijar, “Čović’in zorunlu çalıştırmaya katılması ve temelde kamptaki tutukluları şirketinde çalıştırdığı, partinin nelerden paçayı sıyırdığına çok şey söylüyor” diye açıklıyor.
HDZ lideri Heliodrom’da işlenen suçlardan yargılanmadı. Pek çok kişi, eğer suçlanırsa, şirkette çalıştırarak Yahudi hayatlarını kurtaran Alman sanayici Oscar Schindler’in Bosnalı bir versiyonu olarak hareketlere yürütme.
Čović, özgürlükleri ellerinden aldıkları deneyleri zorlamanın Cenevre Sözleşmelerine aykırı olmasına rağmen, tutukluların zorla çalıştırılmasını o sırada yasa dışı olmayan bir şey olarak sunmayı başardı.
Röportajlarında “o zamanlar hiç kimse para için çalışmadığını” iddia etti ve yanlış söylediğini reddediyor.
Yine de bazı yerel yayın organları, hayatta kalan diğer insanların ifadelerine yer verdi ve hatta Čović’in Heliodrom tutuklularının kendi şirketi için çalıştırmanı istedikleri belgeleri yayınladı.
Barışçı olarak algılanan rolü nedeniyle Čović, onlarca yıldır Bosna siyasetinin başında yer alıyor ve ülkede yer alan uluslararası arapucular için güvenilir bir muhatap olarak görülüyor.
Euronews’e konuşan Bahtijar, “Bu adam, kovuşturmak ve suçlamak yerine AB’nin ortak olarak görülen biri.”
Bahtijar, yerel Hırvatların Bosna’da HDZ tarafından işbirliğine alınmaya direnmeleri ve kendi uzunlukları, özellikle de savaş suçlarını inkarcılıkla dolu olmayan yolları açma çalışmaları konusunda ısrar eden, Mostar’daki bir grup bağımsız ve ilerici sesin parçası.
“HDZ’nin hakimiyetine karşı çıkacak bir Hırvat partisi açısından gerçek bir muhalefet yok. Mostar bölgesinde onları eleştiren yeterli medya kuruluşunda yok politikaları vena sesli olarak karşı çıkanların tutulması tam anlamıyla harcandı” dedi.
“Böylece yoğun bir medya sansürü yayıyorlar,” diye bitirdiler.
