Yetkililere göre Mahsa Emini geçen yıl Eylül çıkışlarını Ahlak Polisi tarafından yanlış başörtüsü taktığı için tutuklandığında Tahran’daki ailesini ziyaret etmekte. 22 yaşındaki Amini, polis nezaretinde üç gün kalmıştan ve ailesiyle hiçbir temastan sonra 16 Eylül’de şüpheli bir şekilde öldü.
O dönüş zamanları, başta İran’ın teokratik rejimi olmak üzere hiç kimse, bu olay tüm ülkeyi kasıp kavuracak ve haftalardan sonra 2009 seçim protestolarından bu yana görülmemiş derin bir toplumsal krize gidecek bir halk öfkesi tırmanmana yol açacağından şüphelenmemişti.
Uluslararası Af Örgütü ve İran İnsan Hakları adlı STK’ya (UST) göre, Ayetullah Ali Hamaney hükümetinin protestolara tepkisi acımasız oldu. Protestolar sırasında çocuklar arasında da bulunduğuen tahminen 300 ila 500 kişi öldürüldü.
UST’ye göre, bu yıla kadar hükümetin protestolara karışan en az 137 kişiyi idam etti.
Buna ek olarak, Af Örgütü, zorla itiraf almak için resmi makamlar tarafından gözaltında tutulduğu sıradaki cinsel şiddet ve diğer işkence teşkilatına kapsanan çok sayıda iddiayı belgeliyor.
İran hükümetini açıklamadığı için protestoların yürütülmesinden bu yana tutuklanan sayıların hala incelenmesi. Ancak mahkemenin 13 Mart Pazartesi günü 22.000 tutukluya af çıkaracağını duyurması, tutuklamaların boyutu hakkında bir fikir veriyor.
Hükümet haber ajansı Mizan’a göre Yargı Başkanı Gholamhosein Mohseni Ejei, yaklaşık 82.000 sanığın serbest bırakıldığını ve 34.000 kişinin cezalarında hüküm hükümlerini söyledi. Yüksek cezaevleri, gösteriler sırasında 120.000’den fazla kişinin gözaltına alındığına dair sivil toplum kuruluşları ve medyanın tahminlerini yapıyorlar.
Euronews’e İspanya’daki evinden konuşan İran doğumlu siyasi analist Daniel Bashandeh’e göre, İran’da toplumsal huzursuzluğun yayılmasından altı ay sonra ülkede “gergin bir sükunet” var.
“Neden? Çünkü son beş altı ayda bir baskı yoluyla elde ettiği şey, özellikle gösterilerin çoğunun yer aldığı eğitim merkezlerindeki insanları terhis etmeye çalışmak oldu” diye açıklıyor.
Terhis arayışına ek olarak Bashandeh, onarım 22.000 tutukluya af ilan sürecinin, hükümetin “halkın görünümüki imajını yıkama ve sokaklardaki havayı yatıştırmaya çalışma” mimarisindeki bir başka hamlede bilinen da misyonerler. Bashandeh, “Aflar gerçekten uygulansa” diye ekliyor.
İran’ın stratejik konumu, rakipleri ve AB’nin konumu
“Rejimin buldukları şey, uluslararası destek kazanmak, uluslararası izolasyondan dışarı bir şekilde iç siyasi büyümesini kontrol etmeye çalışmak, çünkü biliyor ki, Rusya veya Çin ile stratejik ve her şeyden önce pragmatik sonuçlarılar yoluyla, Rejim bir şekilde can simidi genel yürütme, çünkü zaman İran ‘daki iç krizdeki çatışmanın dışsallaştırıldığını görüyorum’ dedi.
İran ve Suudi Arabistan, 2016’da Riyad tarafından bozulan sınırlama ilişkilerini yeniden tesis etmek için anlaşmaya vardıklarını açıkladılar. İslam Cumhuriyeti, ABD ve Avrupa Birliği’nin polisi kınayarak yaptırımları aşmak için Pekin ve Moskova ile ticaretini de derinleştirdi. protestolara darbe. Ancak Bashandeh, yaptırımların iyi ancak yetersiz bir önlem olduğunu ve AB’nin tepkisinin jeopolitik çıkarmalarla sınırlandırabileceğini vurguluyor.
“AB, daha fazla bölgesel güvenlik için [İran] nükleer anlaşmanın önüne engeli kaldırmaya ve Avrupa’ya doğal kaynaklara göre yangın çalışıyor çünkü Avrupa derin bir enerji krizi yaşıyor ve İran’ın büyük petrol ve gaz rezervlerinin olduğu bir ülke. Birçoğunun çıkardığı söz konusu” diyen Ortadoğu uzmanı , “Avrupa Birliği’nin bir dizi kural yaptırımı İran halkına, özellikle de İranlı kadınların desteğini sergiliyor.
“İnsanlar büyükelçilikten doğrudan tehdit aldı”
Aktivist ve tercüman Ryma Sheermohammadi’ye göre Batı’nın İran halkının daha başarılı desteği, halka demokratik değer olan araçlar sunmakta bulunuyor.
“Elbette askeri müdahale olması gerektiğini söylemiyorum ve hiçbir İran bunu istemiyor. Yapılabilecek çok şey var ve Batı’daki herhangi bir bölgedeki demokrasi değerleri içerme politikası ve çerçevelerini meşru gösteriyor. Vatandaşları desteklemek için çoğu şey olduğunu bize hatırlatıyor” diye ısrar ediyor.
Sheermohammadi ayrıca İspanya’da yaşıyor ve Avrupa’daki İran diasporası ile sürekli temas halinde. Bugünlerde ülke dışında “güvende” olmak anlamına gelmediğini söylüyor. İspanya’nın farklı gruplarından pek çok muhalif rejime karşı gösteri yapmak için bir araya geldi ve aldıkları isimsiz rakiplerle ilgili deneyimlerini paylaştı.
“Tehdit kabloları alan insanlar oldu. Yaşadıkları farklı ülkelerdeki İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği’nden doğrudan tehdit alan başka insanlar da var. bu tehditler” diyor. “Ama öte yandan İranlıların da sonunda ne kadar tavırlarını görüyorum. Bazıları var… Bana ‘İran’a geri dönmeyeceğim’ diyen birçok arkadaşım var” diye ekliyor.
